Er kan weer volop fruit geoogst worden in de moestuin en dat betekent dat het tijd wordt om jam of saus te maken! Om een goede jam te maken en te kunnen bewaren zijn er wel een paar dingen waar je op moet letten. Ik neem je in deze blog mee in de wereld van de jam met tips voor het inmaken van jam en vertel je alles over pectine, wel of geen suiker en potten schoonmaken.
Inmaken
Om je fruit langer te kunnen bewaren kan je het inmaken als jam of saus in potten en weckpotten. In deze blog hou ik het even bij gewone potten met schroefdop, met wecken heb ik geen ervaring. Of toch wel, maar geen goede ervaringen 😉
Lees voor de voorbereiding eerst deze blog eens door: hoe maak je jampotten en weckpotten schoon?
Pectine
Fruit bevat pectine. Dit is een stofje dat van nature in jam voorkomt en jam laat geleren. Niet alle fruit bevat evenveel pectine, daarom kan je fruit met minder pectine een handje helpen door zelf pectine toe te voegen in de vorm van citroensap. Hierdoor houdt de jam ook langer zijn natuurlijke kleur.
Fruit met veel pectine: appels, bramen, citrusvruchten, kruisbessen, kweeperen, rode bessen en zwarte bessen.
Fruit met weinig pectine: aardbeien, abrikozen, ananas, druiven, frambozen, kersen, peren, perziken en pruimen.
Welke suiker?
Geleisuiker is een mengsel van kristalsuiker, pectine en citroenzuur. Bij het maken van jam is het belangrijk om de gebruiksaanwijzing van je geleisuiker goed te lezen. Er zijn namelijk verschillende soorten met verschillende verhoudingen. Staat er op de verpakking 1:1, dan betekent dit 1 deel fruit op 1 deel suiker. Dus 1 kilo fruit op 1 kilo suiker. Er bestaat echter ook geleisuiker speciaal, hiervoor zijn de verhoudingen anders: 1250 gram fruit op 500 gram suiker. Stiekem rek ik deze hoeveelheden soms een beetje op en gebruik dan bijvoorbeeld 1450 gram op 500 gram suiker. Het is leuk om dit eens uit te proberen en zo dus minder suiker te gebruiken.
Hoe krijg je de gewenste dikte?
De gebruiksaanwijzing opvolgen is het halve werk, maar soms gebeurt het toch dat de jam te dik of te dun is. Wat doe je dan?
Te dunne jam
Breng de jam opnieuw aan de kook, voeg opnieuw geleisuiker toe en doe je jam weer in schone potten. Te dunne jam kan je natuurlijk ook gebruiken als saus voor een toetje of verwerk het in taarten of cake.
Te dikke jam
Breng de jam opnieuw aan de kook, voeg water toe en test de dikte van de jam. Of gebruik de jam gewoon. Schrijf je ervaringen in je kookdagboek als aandachtspunt.
Jamdikte testen
Er is een manier om te testen of jam de juiste dikte heeft: de schoteltest. Zet een schotel in de koelkast of diepvries en haal het er pas uit als de jam klaar is. Laat een theelepel of een druppel hete jam op het schoteltje vallen. Wacht een minuutje. Stolt de jam, dan is de dikte goed. Als je tegen de jam duwt wordt het een beetje rimpelig. Hou het schoteltje ook even schuin, als de jam er niet vanaf loopt is het goed.
Geen tijd om jam te maken?
Heb je heel veel oogst maar geen tijd om jam te maken? Vries het in! Jam maken kan namelijk ook in de winter, als de tuin in rust is en de tuinder in winterslaap.
Verwijder de kroontjes, steeltjes en eventuele pitten en was het fruit. Snijd het zonodig in stukjes en verdeel het over diepvrieszakken. Weeg de zakken en noteer het gewicht op de zakken. Het is handig om uit te gaan van bepaalde gewichten. Zelf maak ik graag halvajam. Hiervoor heb ik 1250 gram fruit nodig. Als er alleen maar zakken van 500 gram in de viezer zitten heb ik dus altijd teveel of te weinig. Daarom maak ik zakjes van 500 gram en 250 gram.
Haal ingevroren fruit een avond van te voren uit de diepvries en leg het alvast in de pan die je gaat gebruiken. Zo vang je gelijk het ontdooivocht op. Maak de jam de volgende dag.
Jam maken
Verwijder pitten, takjes en kroontjes van het fruit, was ze en doe ze in een pan. Doe een klein beetje water (50 ml) in de pan om te voorkomen dat het fruit aanbrand. Breng het al roerend aan de kook en voeg de suiker toe. Als het mengsel 4 minuten kookt is de jam goed, de werking van het geleermiddel is dan optimaal. Verwijder het schuim met de schuimspaan. Giet de jam in hete potten.
Hete jam in potten doen
Hete jam in potten doen is nog niet zo makkelijk. Hier zijn wel wat trucjes voor. Je kan hiervoor een speciale inmaaktrechter kopen, maar je kan hem ook zelf maken. In een huishoudzaak kocht ik een setje trechters voor een euro en zaagde deze met een ijzerzaag op de gewenste grootte. Beetje schuren, schoonmaken en klaar voor gebruik.
Gebruik alleen steriele jampotten. Leg eerst een hittebestendige mat op het aanrecht met daarop nat keukenpapier. Hierdoor kunnen de potten niet kapot springen door de hete jam. Daarna zet je de trechter op de pot en giet met een kleine juslepel de hete jam beetje bij beetje in de potten tot één vinger onder de rand. Verwijder eventueel gemorste jam en draai het deksel op de pot. Draai het deksel goed vast en zet de potten vijf minuten op hun kop, daarna draai je ze terug. Daarna is het een geplop van jewelste in je keuken als de potten vacuüm trekken.
Vacuüm of niet?
Als de potten zijn afgekoeld kan je controleren of ze vacuüm zijn door op het deksel te drukken. Als het deksel in te drukken is, is de pot vacuüm getrokken en kan je de jam minimaal een jaar bewaren, als er schoon en steriel gewerkt is vele jaren meer.
Saus maken
Voor het maken van saus gebruik je dezelfde geleisuiker maar zijn de verhoudingen anders. Ik volg hierbij niet de verhouding die op het pakje staat, de saus is dan te dik. Ik heb vorig jaar een verhouding gebruikt van 550 gram aardbeien op 100 gram geleisuiker en dat gaf een prima resultaat: schenkbare saus.
Inmaken zonder suiker
Inmaken zonder suiker is ook een optie. Door schoon en steriel te werken krijgen bacteriën en schimmels geen kans en zal het fruit in de potten jaren te bewaren zijn. Durf je dat niet? Kies er dan voor om zo weinig mogelijk suiker te gebruiken. Begin met minder suiker dan het recept aangeeft en schrijf op hoeveel je gebruikte. Kan je het potje een jaar bewaren? Het jaar daarop neem je minder suiker, het jaar daarop weer, net zolang totdat je de ideale hoeveelheid hebt gevonden.
Na het openen is een potje zonder suiker minder lang houdbaar dan mét suiker. Een paar tips voor inmaak zonder suiker:
- Bewaar de potten op een donkere, koele en droge plaats.
- Bewaar een geopend potje in de koelkast.
- Gebruik altijd een schone lepel en laat deze niet in de pot staan.
- Maak het potje zo snel mogelijk leeg.
- Kijk, ruik en proef.
MOESTUIN HIPPIE 